بتمن-شوخی-مرگبار

جنسیت می‌تواند یک شوخی مرگ‌بار باشد

درباره تفاوت خشونت علیه زنان با مردان در «بت‌من: شوخی مرگبار»

نوشته نوا برلاتسکی/ترجمه فرنوش زندیه

مقدمه: نوا برلاتسکی با مقایسه خشونت علیه زنان با مردان و رفتارشناسی بت‌گرل در انیمیشن بت‌من: شوخی مرگبار ساخته سام لیو در سال 2016 توضیح می‌دهد که هرچند در سینما زنان و مردان، هر دو مورد خشونت قرار می‌گیرند، اما خشونت علیه زنان از ماهیتی جنسی برخوردار است و جنسی‌سازی خشونت علیه زنان در راستای سرگرمی و هیجان، باعث تضعیف زنان می‌شود و آن‌ها نه به عنوان قهرمان، بلکه به جایگاه فردی آسیب‌پذیر و قربانی تقلیل می‌یابند که برای نجات خود به مردان نیاز دارند. او در برابر این سؤال گمراه‌کننده که چرا کسی به خشونت علیه مردان اعتراض نمی‌کند، به‌درستی جواب می‌دهد که خشونت علیه مردان نه‌فقط نفی‌کننده خشونت علیه زنان نیست، بلکه آن را تکمیل و تشدید می‌کند. زیرا تبعیض جنسیتی مردان را مجبور می‌کند برای نمایش قدرت خود، دست به خشونت بزنند. این مسئله فقط به زنان آسیب نمی‌رساند، بلکه مردان را نیز در بر می‌گیرد. چون به مردان همواره القا می‌شود که آن‌ها خشونت را ایجاد و اعمال می‌کنند و در برابر خشونتی که علیه خودشان رخ می‌دهد، حق اعتراض ندارند و برای این‌که قهرمان به نظر برسند، باید هر نوع خشونتی را تحمل کنند.

***

هربار که در مورد خشونت علیه زنان در یک اثر هنری صحبت کنید، مطمئن باشید افرادی هستند که در قسمت کامنت‌ها مشتاقانه از شما می‌پرسند: «وضعیت در مورد مردان چگونه است؟» در فیلم‌ها به مردان هم شلیک می‌شود، اما چرا هیچ‌کس در مورد آن‌ها اظهارنظر نمی‌کند و شکایتی ندارد؟ بحث در مورد خشونت علیه مردان نباید منافاتی با خشونت علیه زنان داشته باشد. فارغ از جنسیت، در برابر ظلم و خشونت علیه هر فردی باید به یک شکل عمل کرد و بررسی را انجام داد. باید کمی به عقب برگردیم و در مورد لذت قاتل و وجدان آسوده او، تفکرات و طرز فکرش کنکاش کنیم. خب بحث را آغاز می‌کنیم.
پیش‌تر به این نکته اشاره کردم که رفتار بت‌گرل در بت‌من: شوخی مرگبار سکسی است. در کمیک اورژینال بت‌گرل سال 1988 و ساخته آلن مور و برایان بولاند، باربارا گوردون در نقش بت‌گرل از سوی جوکر مورد تیراندازی قرار می‌گیرد، عریان و از او عکس‌برداری می‌شود و این بخشی از نقشه او[جوکر] برای ترور شخصیتی پدر بارباراست. خشونت جنسی علیه زنان به منظور تحریک مردان، یک استعاره زن‌گریز و خسته‌کننده است که بیشتر در آثار اخیر بروس تیم (انیماتور) و تحت عنوان ورژن کارتونی «گسترش کاراکتر» می‌بینیم که بت‌گرل را بی‌کفایت و از نظر احساسی نامتعادل تصویر می‌کند.
باربارا تنها فردی نیست که در نسخه اصلی کمیک مورد خشونت قرار می‌گیرد و کشته می‌شود. جوکر در طول داستان تعداد زیادی از مردان را هم علی‌رغم خواسته‌اش، به قتل می‌رساند. او گوردون را لخت و مجبور می‌کند تا عکس‌های دخترش را که برهنه است و زخمی که روی شکمش دارد، ببیند. مردان شکنجه و کشته می‌شوند. خشونت وحشیانه‌ای که علیه باربارا گوردون اعمال می‌شود، دقیقاً شبیه همان خشونتی است که در کتاب کمیک صورت گرفته است. این مسئله هیچ ربطی به جنسیت ندارد. حقیقت این است که بت‌من: شوخی مرگبار و در حالت کلی بن‌مایه بیشتر سرگرمی‌ها، پر از خشونت علیه مردان است. بت‌من و سوپرمن از منظر نزاع و درگیری چیزی کم از یکدیگر ندارند. در هر سری از جیمز باند 38 دقیقه داریم که او در مسیر مأموریتش افراد شرور را یکی پس از دیگری سلاخی می‌کند. در فیلم آب‌های کم‌عمق، حمله کوسه را داریم و چندین مرد خونی در حال خورده شدن هستند. مردها می‌میرند؛ مخاطبان این صحنه را دوست دارند.
در دنیای سرگرمی خشونت علیه مردان و خشونت علیه زنان، هر دو معمول و رایج هستند. اما آن‌چه در فیلم بت‌من: شوخی مرگبار به تصویر درآمده، به این معنا نیست که خشونت[در این دو حالت] همیشه به یک شکل است. هر زمان که زنان هدف خشونت قرار داشته‌اند، این خشونت از نوع جنسی بوده است. جوکر به باربارا فقط شلیک نمی‌کند؛ او را لخت می‌کند، عکس‌های سکسی از او می‌گیرد و خشونت به تجاوز تبدیل می‌شود. در ورژن کارتونی، آنتاگونیست مرد در نیم ‌ساعت اول ما را در رویایی سکسی همراه خودش می‌برد. درنتیجه، درگیری‌های فیزیکی آن‌ها پر از رفتارهای سکسی است. رفتاری که در هیچ‌یک از قهرمان‌های مرد و مبارزاتش با آدم‌های شرور نمی‌بینیم.

بتمن-شوخی-مرگبار


جنسی‌سازی، خشونت علیه زنان را مهیج، مهم و محرک می‌کند. جوکر با خشونت علیه باربارا سعی در تحقیر پدر او دارد. در ورژن کارتونی، بت‌من در برابر تهدیدهای جنسی آدم‌های شرور از بت‌گرل محافظت و دفاع می‌کند. تا جایی که آدم‌های شرور- نه به شکل مستقیم- می‌گویند که بت‌گرل و بت‌من با هم سکس دارند. زنان یک سوژه جنسی هستند، خشونت علیه آن‌ها باعث درگیری بین مردان می‌شود. چون مردان درصدد در اختیار گرفتن و کنترل زنان از لحاظ جنسی هستند. این بهترین تعریف از پدرسالاری است.
خشونت علیه مردان سازوکار متفاوتی دارد. وقتی مردان در تیررس خشونت قرار می‌گیرند، عموماً نوع خشونت جنسی نیست و در اغلب موارد حتی این خشونت احساسی هم نیست. قهرمان‌ها یا شخصیت‌های شرور داستان برای نمایش قدرت و طرز تفکرشان سایر مردهای داستان را می‌کشند. قهرمان‌ها و شرورها بردبارانه خشونت را تاب می‌آورند تا باز هم قدرت و تفکرشان را به رخ بکشند. در مدیا، خشونت علیه زنان، سکسی و مهیج است و آن‌ها را محدود می‌کند. مثل زمانی که باربارا تیر می‌خورد و برای همیشه فلج می‌شود. خشونت علیه مردان جنسی نیست و باعث گسترش دایره قدرتشان می‌شود. مثل زمانی که کمیسر گوردون یک تنبیه وحشتناک را تنها به خاطر اهمیت قانون و تعهدش به اخلاق، تحمل می‌کند.
خشونت در بت‌من: شوخی مرگبار هم علیه مردان و هم علیه زنان در جریان است، اما [نوع] خشونت یکسان نیست. بر حسب نوع جنسیت نوع خشونت هم متفاوت است. زنان قربانی خشونت جنسی هستند و این بدان معناست که آن‌ها را ذاتاً آسیب‌پذیر و غیرقهرمان می‌پندارند. خشونت به خاطر آن‌ها و علیه آن‌ها به وجود می‌آید. آن‌ها تنها عامل محرکه داستان بقیه هستند. از طرف دیگر، مردان حتی اگر تحت شدیدترین خشونت‌ها قرار بگیرند، قربانی نیستند. آن‌ها باید صبور و قوی باشند. گوردون تحت شدیدترین فشارها هم نباید کمر خم کند، چون یک قهرمان و یک مرد است. جوکر قبل از این‌که جوکر بشود، در مقابل یک فشار شدید عصبی شکست خورد، اما وقتی به یک هیولا تبدیل شد، به شکل غیرقابل کنترلی خشن شد، هیمه‌ای از جنازه ساخت تا اثبات کند که یک مرد خشن است. در ضمن، مردانی که پروتاگونیست نیستند، بدون آشوب و هیاهو می‌میرند. حتی وقتی آن‌ها ابرقهرمان هستند هم زنان اجازه ندارند قهرمان باشند و فقط قربانی‌اند. حتی اگر آن‌ها [زنان] قاتلان خشن هم بشوند، مردان- چه قهرمان باشند و چه یک فرد عادی- قربانی آن‌ها نخواهند شد.
وجه جنسی بودن خشونت به زنان آسیب می‌زند، همان‌طور که بارها و بارها گفته شد، زنان اولین و اصلی‌ترین هدف مسائل جنسی هستند و شدیداً در معرض خطرند، غالباً باید برای در امان بودن به مردان تکیه کنند و نمی‌توانند قهرمان داستان خودشان باشند. اما تبعیض جنسیتی به مردان هم آسیب می‌زند. آن‌ها در صحنه نمایش و فیلم‌ها به‌ندرت اجازه دارند آسیب‌پذیر باشند و همیشه از آن‌ها انتظار می‌رود با انواع خشونت حتی در عالی‌ترین درجات روبه‌رو شوند. به مردان هم بارها و بارها گفته‌ شده که خشونت به وسیله مردان ایجاد می‌شود و علیه مردان اعمال می‌شود و این طبیعی است و نباید آن را خیلی بزرگ و غیرعادی جلوه داد. مردان روی صحنه نمایش، یا در جنگ می‌میرند و این یک روند عادی است. مردان، اگر واقعاً مرد هستند، نباید اعتراضی بکنند.
زنان نمی‌توانند قهرمان باشند، مردان هم جز قهرمان نباید باشند. این منطق بت‌من: شوخی مرگبار است و فقط هم به این فیلم محدود نمی‌شود. در عموم فرهنگ‌ها، جنسیت، خشونت را تقویت می‌کند و خشونت، جنسیت را. اعمال خشونت علیه مردان نفی‌کننده خشونت علیه زنان نیست، بلکه مکمل و تشدیدکننده یکدیگر است. تجاوز پرشور به باربارا باعث می‌شود خشونتِ به‌وجودآمده از جانب مردان و علیه مردان که در ادامه کمیک شاهدش هستیم، طبیعی، ضروری و منطقی به نظر برسد. خلاصه کلام و شاه‌بیت همیشه ثابت است؛ جنسیت شوخی‌ای است که می‌تواند مرگ‌بار باشد.

منبع: گاردین